Co to jest jest focus stacking?
Focus stacking co w tłumaczeniu na polski oznacza "składanie ostrości" jest techniką wykorzystywaną w niektórych dziedzinach fotografii w celu zwiększenia głębi ostrości. Polega na wykonaniu serii zdjęć z przesunięciem płaszczyzny ostrości pomiędzy klatkami, które są następnie poddawane obróbce graficznej w taki sposób, że z każdego zdjęcia w serii pozostawiamy jedynie obszar, który mieści się w głębi ostrości. Po obróbce otrzymywany jest obraz o głębi ostrości będącej sumą zakresów ostrości wszystkich zdjęć składowych.
Gdzie jest wykorzystywany?
Technika focus stackingu jest wykorzystywana wszędzie tam gdzie fotograf chce uzyskać większą głębię ostrości niż umożliwia mu to zastosowanie większej wartości przysłony. Najczęściej focus stacking jest wykorzystywany w fotografii makro, fotografii krajobrazowej oraz fotografii produktowej. Mimo, że jest to ta sama technika, to w każdej z dziedzin mówimy o zupełniej innej skali głębi ostrości. W przypadku zdjęć macro owadów operujemy na głębiach ostrości porównywalnych z grubością kartki papieru, przy zdjęciach produktowych będą to odległości mieszone w milimetrach dla biżuterii oraz centymetrach dla większości przedmiotów codziennego użytku. W fotografii krajobrazowej z kolei będą to zwykle dziesiątki metrów, chociaż w ekstremalnych przypadkach nawet w fotografii krajobrazowej mogą być potrzebne przesunięcia rzędu kilku centymetrów, na przykład kiedy najbliższy punkt ostrości będzie w odległości kilkunastu centymetrów od obiektywu.
Jak wykonać focus stacking?
Aby zacząć fotografować z wykorzystaniem metody focus stackingu na początek potrzebny nam będzie statyw, aparat oraz oprogramowanie umożliwiające złożenie naszego finalnego zdjęcia. Na początku należy umieścić aparat na statywie, ustawić docelowy kadr i zastanowić się gdzie znajduje się najbliższy punkt, który powinien być ostry na finalnym zdjęciu. Następnie musimy przesuwać płaszczyznę ostrości o tak mały krok aby aby nie pozostawiać obszarów nieostrości pomiędzy kolejnymi krokami. proces ten potarzamy aż do momentu gdy osiągniemy najdalszy interesujący nasz punkt ostrości. Przy wykonywaniu zdjęć należy zwrócić uwagę aby ekspozycja oraz przysłona w aparacie były stałe, w tym celu najlepiej skorzystać z tryby manualnego. Po wykonaniu serii zdjęć korzystamy z wybranego programu do wyrównania wykonanych zdjęć oraz złączenia ich w jeden ostrzy obraz.
Metody wykonywania zdjęć z przesunięciem ostrości
Różne dziedziny fotografii wymagają różnego podejścia do wykonywania zdjęć z przesunięciem płaszczyzny ostrości. W niektórych dziedzinach technika wymuszona jest przez duży zakres odległości ostrzenia, natomiast w innych na pierwszym miejscu stoi precyzja.
Manualnie
Jest to niewątpliwie najprostsza metoda na wykonanie potrzebnych zdjęć, można z niej skorzystać fotografując każdym aparatem i nie wymaga zagłębiania się w menu aparatu. Z uwagi na niską precyzję sprawdzi się w fotografii krajobrazowej oraz przy mniej wymagających zdjęciach produktowych. Mając aparat ustawiony na statywie wystarczy po każdym zdjęciu ostrzyć na coraz dalsze obiekty w naszym kadrze. Warto przy tym zwrócić aby obsługiwać aparat niezwykle delikatnie i korzystać ze stabilnego statywu. Możesz rozważyć powieszenie na statywie nieco cięższego balastu.
Szyna macro
Makrofotografia wymaga największej precyzji i mikroskopijnych przesunięć. Za spraw niezwykle płytkiej głębi ostrości wynikającej z małej odległości od obiektu do wykonania zdjęcia o dużej głębi ostrości rzędu kilku-kilkunastu milimetrów potrzeba od kilkudziesięciu do kilkuset zdjęć. Warto pamiętać, że kluczową rolę odgrywa tu odległość od fotografowanego obiektu. Do wykonania tego zadania rezygnuje się z korzystania z pierścienia ostrości czy tym bardziej z metody manualnej na rzecz szyny ze śrubą mikrometryczną często określanej nazwą macro-rail. W tej metodzie nie zmieniamy ostrości poprzez nastawy obiektywu ale zamiast tego poruszamy całym aparatem w osi przód-tył w celu przesunięcia płaszczyzny ostrości. Szyna może być poruszana w sposób manualny lub poprzez zainstalowany silnik krokowy. W przypadku manualnego operowania szyną migawka powinna być wyzwalana za pomocą wężyka spustowego, natomiast jeżeli seria jest wykonywana w sposób automatyczny z wykorzystaniem odpowiedniego oprogramowania to migawką steruje komputer.
Funkcja wbudowana w aparacie - bracketing ostrości
Niektóre współczesne aparaty takie jak na przykład Nikon Z7II, Sony a7RV czy Olympus OM-D E-M1 Mark II posiadają funkcję bracketingu ostrości. Aparat fotograficzny dysponujący dobrodziejstwami autofocusu, który został wyposażony w funkcję bracketingu ostrości jest najbardziej kompaktowym i wygodnym narzędziem do wykonywania zdjęć na potrzeby techniki focus stackingu. Co do zasady kompletny "focus stacking w aparacie" nie jest jeszcze możliwy natomiast wykonanie zdjęć jest podstawą powodzenia tej metody. Co do zasady funkcja bracketingu ostrości wbudowana w aparat pozwala wskazać punkt początkowy (w kontekście ostrości) wykonywania zdjęć, określić wielkość kroku przesunięci pomiędzy zdjęciami oraz ilość wykonywanych zdjęć. Po uruchomieniu funkcji zdjęcia są wykonywane automatycznie aż do ukończenia cyklu. Jako wynik otrzymujemy serię zdjęć z przesunięciem ostrości gotową do połączenia w dowolnym programie.
Sterowanie zewnętrzne (thetering)
W przypadku focus stackingu zdjęć wykonywanych w studiu w mojej ocenie najlepiej skorzystać dobrodziejstw theteringu i przesyłać zdjęcia bezpośrednio na swój komputer. W naszym studio nie tylko umożliwia nam to uzyskać idealnie ostre zdjęcia produktów ale również mamy możliwość korzystać z niemalże automatycznego focus stackingu.
- Digi cam control - Jest to darmowe oprogramowanie dostępne na system Windows umożliwiające zaawansowane sterowanie aparatem z poziomu komputera. Posiada możliwość wskazania najbliższego oraz najdalszego punktu oraz automatyczne wyliczenie wielkości kroku na podstawie podania liczny zdjęć lub na odwrót. Program umożliwia również komunikację z zewnętrznymi urządzeniami, takimi jak szyny macro własnej konstrukcji. Szerszych informacji na temat tego programu i jego możliwości należy szukać na stronie projektu: digicamcontrol.com
- Helicon Remote - Jest to program stoworzony do wykonywania zdjęć pod focus stacking. Świadczy o tym fakt że jest to program sprzedawany razem z najlepszym programem do łączenia zdjęć. Tak samo jak program wspomniany powyżej, mamy możliwość wskazania w nim skrajnych punktów ostrości i wykonanie zdjęć całkowicie automatycznie i w zintegrowany sposób możemy je również połączyć za pomocą helicon focus. Program jest dostępny na system Windows, Mac, iOS oraz na Androida.
Jaki program do focus stacking?
Samo wykonanie zdjęć niestety nie wystarczy żeby okrzyknąć sukces. Finalnym i najistotniejszym elementem jest to aby połączyć zdjęcia w jedną całość.
- Adobe Lightroom + Adobe Photoshop - Jest to chyba najbardziej popularna metoda łączenia zdjęć. W tym podejściu na początku importujemy naszą serię zdjęć RAW do lightroom'a, tam obrabiamy jedno zdjęcie reprezentujące całą serię i następnie musimy zsynchronizować ustawienia pomiędzy zdjęciami, zaznaczamy wszystkie zdjęcia i otwieramy jako warstwy w Photoshopie (zaznacz zdjęcia --> kliknij prawym przyciskiem myszy "edit in" --> "open as layers in Phootoshop". Po otworzeniu wszystkich zdjęć na warstwach możemy zobaczyć wyłączając widoczność kolejnych warstw od góry, że pokrywają się one idealnie, czasem są delikatnie przesunięte i każda kolejna może być nieco "większa" lub "mniejsza". Dlatego pozostaw wszystkie warstwy widoczne, zaznacz je wszystkie (Ctrl/cmd + Alt +A) i wybierz z menu "edycja"--> "Auto-wyrównanie warstw" zaznacz opcję automatycznie lub perspektywa (szczególnie gdy wyrównanie automatyczne spowoduje błędy). Na tym etapie zalecam wykonać sprawdzenie czy wszystkie warstwy zostały poprawnie wyrównane, taj jak poprzednio spróbuj ukrywać warstwy od góry do dołu obserwując czy pomiędzy warstwami występuje przesunięcie. Możesz również testowo zmieniać tryb mieszania najwyższej widocznej warstwy na "różnica" wtedy różnice pomiędzy warstwami będą widoczne jako jasne obrysy. Na tym etapie po sprawdzeniu wyrównania warstw mogli byśmy ręcznie maskować warstwy tak żeby zostawiać ostre obszary z poszczególnych zdjęć natomiast jest do tego automatyczna funkcja. W tym celu ponownie zaznacz wszystkie warstwy wybierz "edycja" --> "Auto-mieszanie warstw" w oknie następnie wybierz metodę mieszania "Utwórz stos z obrazów" oraz zaznacz opcję "Płynne tony i kolory". Photoshop sam automatycznie wymaskuje automatycznie wszystkie warstwy. Możesz sprawdzić jak wyglądają automatyczne maski przeglądając je w panelu warstw. Czasem okazuje się, że automat zrobił dużo błędów, szczególnie w minimalistycznych kadrach z niewielką ilością szczegółów może pojawić się sporo artefaktów. W takim wypadku pozostaje manualne poprawienie maski w naszym programie graficznym.
- Helicon focus - Focus stacking to bardzo specyficzna technika fotograficzna dlatego nie powinien dziwić fakt istnienia wyspecjalizowanych programów. Helicon focus to zupełnie inny poziom składania zdjęć o dużej głębi ostrości. Mało tego, że umożliwia błyskawiczne sklejenie serii zdjęć bez żadnych błędów to jeszcze umożliwia pracę na plikach RAW prosto z aparatu. Wielką zaletą tego programu jest wspaniała współpraca z programem Helicon Remote tej samej marki, który proponuje stacking zdjęć bezpośrednio po wykonaniu. Po złożeniu zdjęcia na bazie plików RAW otrzymujemy plik DNG który możemy również automatycznie zaimportować do naszego programu do wywoływania rawów.
Podsumowanie
Focus stacking to technika której nie da się zastąpić innymi rozwiązaniami. Zastosowanie jej zwiększa głębię ostrości poprzez połączenie serii zdjęć. Ta technika jest szczególnie pomocna w przypadku zdjęć makro. W zależności od potrzeb należy dobrać odpowiednią metodę wykonywania przesunięć płaszczyzny ostrości. Po wykonaniu zdjęć skorzystaj z odpowiedniego programu, żeby uzyskać najlepszy możliwy efekt.
FAQ
Dlaczego nie powinniśmy przymykać przysłony do wartości granicznych?
Żeby dobrać wartość przysłony dla uzyskania najlepszego efektu należy sprawdzić wykres zależności rozdzielczości obiektywu od przysłony. Zwykle jest to wartość równoznaczna z przymknięciem obiektywu o dwie działki przysłony. Dalsze przymykanie obiektywu powoduje zwiększenie wpływu dyfrakcji światła na krawędzi listków przysłony.
